Η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) ή κοινώς αυτισμός, αποτελεί νευροαναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στην κοινωνική επικοινωνία και επαναλαμβανόμενες ή /και περιορισμένες συμπεριφορές.
Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται στα πρώτα έτη του ανθρώπου. Διαρκούν καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής και η ποικιλομορφία και η βαρύτητα των εκδηλώσεων καθιστούν τον αυτισμό ένα φάσμα.
Εκτός από τις βασικές εκδηλώσεις, εμφανίζονται συχνά συνοδά προβλήματα. Αυτά μπορεί να είναι διανοητική καθυστέρηση, διαταραχές ύπνου, επιληπτικές κρίσεις, γαστρεντερικά προβλήματα, ψυχιατρικές δυσκολίες (άγχος, κατάθλιψη), αισθητηριακές ευαισθησίες και σοβαρές διαταραχές στη διατροφή.
Αυτισμός και επιλεκτική σίτιση
Ένα από τα συχνότερα προβλήματα που σχετίζονται με τη διατροφή των παιδιών με αυτισμό, είναι η έντονη επιλεκτικότητα στις τροφές.
Η επιλεκτικότητα αυτή αφορά τόσο τη γεύση και την υφή όσο και την παρουσίαση της τροφής, και έχει συσχετιστεί με αισθητηριακές υπεραντιδράσεις – δηλαδή υπερευαισθησία σε ερεθίσματα αφής, ήχου, οσμής, γεύσης και όρασης.
Τα αυτιστικά παιδιά συχνά αποφεύγουν τρόφιμα με πικρή ή ξινή γεύση. Προτιμούν επεξεργασμένες τροφές πλούσιες σε υδατάνθρακες όπως λευκό ψωμί, πίτσα, γλυκά και παγωτά.
Αυτή η τάση οδηγεί σε ανεπάρκεια σε μικροθρεπτικά συστατικά, όπως οι βιταμίνες D, B12 και C, το ασβέστιο και ο ψευδάργυρος. Επίσης, συχνά παρατηρείται μειωμένη κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και γαλακτοκομικών προϊόντων.
Η ακατάλληλη διατροφή μπορεί να προκαλέσει παχυσαρκία, ενδοκρινικές διαταραχές, σακχαρώδη διαβήτη, αλλά και προβλήματα στοματικής υγείας, δεδομένης της συχνής κατανάλωσης ζάχαρης και της ελλιπούς στοματικής υγιεινής.
Αυτισμός και αυστηρές δίαιτες
Πολλές οικογένειες, στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματα, εφαρμόζουν αυστηρά διαιτητικά σχήματα όπως δίαιτες χωρίς γλουτένη και καζεΐνη, ακόμα και χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση.
Αν και η πρόθεση είναι καλή, τέτοιες παρεμβάσεις ενδέχεται να οδηγήσουν σε περαιτέρω ελλείψεις και κινδύνους για την υγεία.
Η αιτία της επιλεκτικότητας δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητή. Θεωρείται όμως πως σχετίζεται τόσο με αισθητηριακές διαταραχές όσο και με την ανάγκη του παιδιού για ρουτίνα και επανάληψη.
Οι περιορισμένες διατροφικές επιλογές ερμηνεύονται ως έκφραση των επαναλαμβανόμενων και περιορισμένων συμπεριφορών της διαταραχής.
Γαστρεντερικές διαταραχές και αυτισμός
Τα παιδιά με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος συχνά παρουσιάζουν γαστρεντερικές διαταραχές όπως δυσκοιλιότητα, πόνο στην κοιλιά, διάρροια και σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου.
Αυτά τα προβλήματα αποδίδονται σε δυσβίωση του εντερικού μικροβιώματος, δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και αυξημένη διαπερατότητα του εντερικού φραγμού.
Παρατηρείται επίσης αύξηση του οξειδωτικού στρες. Αυτό οφείλεται κυρίως στα χαμηλά επίπεδα αντιοξειδωτικών ουσιών όπως η γλουταθειόνη, με παράλληλη εμφάνιση μιτοχονδριακής δυσλειτουργίας και αυξημένης λιπιδικής υπεροξείδωσης.
Το οξειδωτικό στρες έχει συσχετιστεί με την βαρύτητα των συμπτωμάτων του αυτισμού.
Αυτισμός και θεραπευτικές δίαιτες
Η ύπαρξη των διατροφικών, αισθητηριακών και οργανικών προκλήσεων έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη και εφαρμογή εξειδικευμένων θεραπευτικών διαιτών, με στόχο την διαχείριση ή την άμβλυνση συγκεκριμένων συμπτωμάτων, είτε σωματικών είτε συμπεριφορικών.
Η επιστημονική τεκμηρίωση για την αποτελεσματικότητα των διαιτών αυτών παραμένει σε αρκετές περιπτώσεις περιορισμένη ή αντικρουόμενη.
Ορισμένες διατροφικές παρεμβάσεις όμως παρουσιάζουν ενδείξεις θετικής επίδρασης σε επιμέρους τομείς της λειτουργικότητας των ατόμων με ΔΑΦ.
Δίαιτες ελεύθερες γλουτένης και καζεΐνης (GFCF)
Η δίαιτα χωρίς γλουτένη και καζεΐνη χρησιμοποιείται σε παιδιά με ΔΑΦ για τη βελτίωση γαστρεντερικών προβλημάτων και συμπεριφοράς.
Πιθανολογείται ότι πεπτίδια από αυτές τις πρωτεΐνες επηρεάζουν το νευρικό σύστημα λόγω διαρροής του εντερικού φραγμού. Παρότι τα επιστημονικά δεδομένα είναι αντικρουόμενα, κάποιες μελέτες δείχνουν θετικά αποτελέσματα σε συγκέντρωση, επαφή και κοινωνικότητα.
Κετογονικές δίαιτες
Οι κετογονικές δίαιτες, αρχικά χρησιμοποιούμενες για την επιληψία, μελετώνται πλέον και στη ΔΑΦ για την μείωση στερεοτυπικών συμπεριφορών και τη βελτίωση εγρήγορσης και διάθεσης.
Η δράση τους φαίνεται να συνδέεται με την ρύθμιση του εγκεφαλικού μεταβολισμού και την μείωση της νευροφλεγμονής.
Δίαιτες πλούσιες σε αντιοξειδωτικά
Η αυξημένη παραγωγή ελευθέρων ριζών και το οξειδωτικό στρες έχουν αναγνωριστεί ως πιθανές παθοφυσιολογικές παράμετροι στη ΔΑΦ.
Ένα διατροφικό μοντέλο πλούσιο σε φυσικά αντιοξειδωτικά και σε ενώσεις όπως τα φλαβονοειδή και η γλουταθειόνη, μπορεί να βοηθήσει να εξισορροπηθεί το οξειδωτικό φορτίο και να αποφευχθούν κυτταρικές βλάβες.
Ενδείξεις δείχνουν ότι η ενίσχυση της αντιοξειδωτικής άμυνας σχετίζεται με ήπιες βελτιώσεις στην γνωστική απόδοση και στην ρύθμιση της διάθεσης.
Συμπληρώματα με προβιοτικά
Η εντερική δυσβίωση είναι συχνό εύρημα σε άτομα με ΔΑΦ.
Μάλιστα, η θεωρία του άξονα εντέρου-εγκεφάλου υποστηρίζει την ύπαρξη άμεσων νευροβιολογικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ του μικροβιώματος και της ψυχικής λειτουργίας.
Η χορήγηση προβιοτικών έχει στόχο την αποκατάσταση της ισορροπίας του εντερικού μικροβιώματος, την βελτίωση της πεπτικής λειτουργίας και δευτερογενώς, την ενίσχυση της συναισθηματικής σταθερότητας και της κοινωνικής ανταπόκρισης.
Σε ορισμένες μελέτες, τα προβιοτικά συνδέθηκαν με μείωση γαστρεντερικών συμπτωμάτων και παράλληλη βελτίωση της συμπεριφοράς.
Συμπληρώματα με ω-3 λιπαρά οξέα
Τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα της σειράς ω-3, κυρίως το EPA και το DHA, διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου.
Η χορήγηση τους σε παιδιά με ΔΑΦ έχει συσχετιστεί με βελτίωση στην κοινωνική αλληλεπίδραση, την προσοχή και τη μείωση της υπερκινητικότητας.
Είναι γεγονός ότι τα αποτελέσματα διαφέρουν μεταξύ των μελετών. Όμως, τα ω-3 συνεχίζουν να αποτελούν ένα πεδίο έντονης επιστημονικής διερεύνησης λόγω της αντιφλεγμονώδους και νευροπροστατευτικής τους δράσης.
Η σημασία της διατροφής στα άτομα με Διαταραχές Αυτιστικού φάσματος
Παρόλο που δεν υπάρχει ακόμα συμφωνία για την αποτελεσματικότητα κάθε διαιτητικής παρέμβασης, είναι σαφές πως η διατροφή διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην υγεία και στη λειτουργικότητα των ατόμων με αυτισμό.
Ειδικά στα παιδιά, η επιλεκτικότητα στην διατροφή είναι πολύ πιο έντονη απ’ ό,τι στον γενικό πληθυσμό. Συγκεκριμένα, τα ποσοστά εμφάνισης κυμαίνονται από 51% έως και 89%.
Αυτή η επιλεκτικότητα σχετίζεται με:
- τις αισθητηριακές ευαισθησίες
- το οικογενειακό περιβάλλον
- τις διατροφικές συνήθειες του σπιτιού και τις συμπεριφορές ενίσχυσης ή αποτροπής από την πλευρά των φροντιστών
Τέλος, η διατροφή δεν είναι απλώς μια καθημερινή ανάγκη. Μπορεί να αποτελέσει εργαλείο υποστήριξης στην ποιότητα ζωής των ατόμων με αυτισμό, εφόσον σχεδιαστεί με φροντίδα, επιστημονική καθοδήγηση και εξατομίκευση.
Οι διεπιστημονικές ομάδες – συμπεριλαμβανομένων Επαγγελματιών Διαιτολόγων Διατροφολόγων, Ιατρών, Ψυχολόγων και Εργοθεραπευτών – είναι απαραίτητες για την αξιολόγηση και τη διαχείριση της διατροφής, με γνώμονα όχι μόνο την κάλυψη θρεπτικών αναγκών αλλά και την ενίσχυση της συνολικής λειτουργικότητας του αυτιστικού ατόμου.
Αυτισμός και ο ρόλος του Διαιτολόγου Διατροφολόγου
Οι διατροφικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αυτισμό είναι συχνές, πολυδιάστατες και σε μεγάλο βαθμό εξατομικευμένες.
Ο Διαιτολόγος – Διατροφολόγος αποτελεί τον κατάλληλο επαγγελματία υγείας για την ολιστική υποστήριξη αυτών των ατόμων και των οικογενειών τους.
Μέσα από την αξιολόγηση της διατροφικής κατάστασης του αυτιστικού ατόμου, την εκπαίδευση και ενδυνάμωση της οικογένειας, την καθοδήγηση σε περιπτώσεις περιοριστικών ή εξειδικευμένων διαιτών αλλά και την συστηματική παρακολούθηση για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση ανεπάρκειας θρεπτικών συστατικών, ο Διαιτολόγος Διατροφολόγος συμβάλλει ουσιαστικά στην βελτίωση της υγείας, της λειτουργικότητας και της ποιότητας ζωής των ασθενών.
Συχνές διατροφικές προκλήσεις σε άτομα με ΔΑΦ
| Προβλήματα | Πιθανές Επιπτώσεις | Ρόλος Διαιτολόγου |
| Επιλεκτικότητα τροφών | Μονοτονία στη διατροφή, ελλείψεις βιταμινών | Εκπαίδευση στη σταδιακή αποδοχή νέων τροφών |
| Αποστροφή σε υφές, μυρωδιές | Περιορισμένη ποικιλία | Εισαγωγή νέων τροφών με στρατηγική “food chaining” |
| Υποθρεψία ή παχυσαρκία | Προβλήματα ανάπτυξης ή υγείας | Σχεδιασμός ισορροπημένου, ελκυστικού διαιτολογίου |
| Διαταραχές γαστρεντερικού | Δυσφορία, άρνηση φαγητού | Παρακολούθηση συμπτωμάτων, συνεργασία με γιατρό |
| Συμπληρώματα/δίαιτες χωρίς τεκμηρίωση | Πιθανός διατροφικός κίνδυνος | Ενημέρωση για τα επιστημονικά δεδομένα |
Αυτισμός και παρεμβάσεις από τον επαγγελματία Διαιτολόγο Διατροφολόγο
| Πεδίο Παρέμβασης | Παράδειγμα Παρέμβασης |
| Ανάλυση διατροφικών προσλήψεων | Καταγραφή 3ήμερου διαιτολογίου, εντοπισμός ελλείψεων |
| Εκπαίδευση γονέων και φροντιστών | Τεχνικές θετικής ενίσχυσης, επανάληψης και δομής γευμάτων |
| Στρατηγικές αύξησης ποικιλίας | «Food chaining» – χρήση οικείων τροφών για εισαγωγή νέων |
| Διαχείριση περιοριστικών διαιτών | Π.χ. γλουτένη/καζεΐνη – παρακολούθηση για διατροφικές ελλείψεις |
| Αξιολόγηση σωματικής ανάπτυξης | Παρακολούθηση BMI, πινάκες ανάπτυξης |
| Συνεργασία με ομάδα ειδικών | Συντονισμός με ψυχολόγο, λογοθεραπευτή, παιδίατρο |
Κατευθυντήριες συστάσεις (Evidence-based)
Γενικές Αρχές
Η διατροφική υποστήριξη παιδιών και ενηλίκων με διαταραχές αυτιστικού φάσματος απαιτεί έναν εξατομικευμένο και υπομονετικό χειρισμό, με σεβασμό στις ιδιαίτερες αισθητηριακές και συμπεριφορικές τους ανάγκες.
Σταδιακή και συστηματική έκθεση σε νέες τροφές
Ένα βασικό στοιχείο της παρέμβασης είναι η σταδιακή και συστηματική έκθεση σε νέες τροφές, καθώς η αποδοχή και ενσωμάτωσή τους στη διατροφή μπορεί να απαιτήσει επαναλαμβανόμενη προσφορά (15 έως 20 φορές ή και περισσότερο), χωρίς πίεση ή εξαναγκασμό.
Η διαδικασία αυτή πρέπει να είναι ήπια και προβλέψιμη, ώστε να μην προκαλεί άγχος.
Αυτισμός και ο ρόλος των γονέων
Παράλληλα, το οικογενειακό περιβάλλον διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στη διατροφική συμπεριφορά του ατόμου με ΔΑΦ.
Τα παιδιά και οι έφηβοι μαθαίνουν μέσω παρατήρησης και μίμησης, επομένως η θετική στάση και τα υγιεινά πρότυπα διατροφής από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας μπορούν να λειτουργήσουν ενισχυτικά.
Προσαρμογή της υφής και της εμφάνισης
Επιπλέον, είναι σημαντικό να πραγματοποιείται προσαρμογή της υφής και της εμφάνισης των τροφών, λαμβάνοντας υπόψη πιθανές αισθητηριακές ευαισθησίες.
Η ίδια τροφή μπορεί να γίνει πιο αποδεκτή αν προσφερθεί σε διαφορετική μορφή (π.χ. πουρές αντί για στερεή μορφή), σε ελκυστικά σχήματα ή έντονα χρώματα, ανάλογα με τις προτιμήσεις και τις ιδιαιτερότητες του κάθε ατόμου.
Αυτισμός, σταθερότητα και ρουτίνα
Η σταθερότητα και η ρουτίνα στα γεύματα είναι κρίσιμης σημασίας.
Τα άτομα με αυτισμό συχνά νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια και άνεση όταν οι καταστάσεις είναι προβλέψιμες. Η συνέπεια στο περιβάλλον, στην ώρα και στη ροή των γευμάτων βοηθά στην εδραίωση θετικών συνηθειών.
Τέλος, η χρήση στρατηγικών ενίσχυσης, όπως η θετική ενίσχυση με λεκτικούς επαίνους ή κάποιο σύστημα ανταμοιβών, μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην ενίσχυση της συνεργασίας και της θετικής σχέσης με το φαγητό.
Η επιβράβευση πρέπει να είναι άμεση, σαφής και σχετική με την προσπάθεια, όχι μόνο με το αποτέλεσμα.
Τι να αποφεύγεται
Κατά την υποστήριξη ατόμων με διαταραχές αυτιστικού φάσματος στον τομέα της διατροφής, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αποφεύγονται πρακτικές που μπορεί να προκαλέσουν άγχος, σύγχυση ή ακόμα και βλάβη.
Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις μη τεκμηριωμένες “θεραπείες” μέσω διατροφής, οι οποίες συχνά προωθούνται χωρίς επιστημονική βάση.
Υποσχέσεις για «θεραπεία» του αυτισμού μέσω αποκλειστικά διατροφικών παρεμβάσεων είναι παραπλανητικές και μπορεί να οδηγήσουν σε ψευδείς προσδοκίες, σπατάλη πόρων ή και επιβλαβείς επιπτώσεις στην υγεία.
Επιπλέον, η αυθαίρετη αφαίρεση ολόκληρων ομάδων τροφίμων (όπως γαλακτοκομικά ή γλουτένη) χωρίς την καθοδήγηση εξειδικευμένου επαγγελματία υγείας (όπως διαιτολόγου ή γιατρού) μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές ελλείψεις θρεπτικών συστατικών και να επιδεινώσει τη συνολική υγεία του ατόμου. Κάθε τροποποίηση της διατροφής θα πρέπει να βασίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια, όπως αλλεργίες, δυσανεξίες ή ιατρικές ανάγκες.
Τέλος, πρέπει να αποφεύγεται ο καταναγκασμός για δοκιμή νέων τροφών, καθώς αυτό μπορεί να προκαλέσει έντονο στρες και να δημιουργήσει αρνητική συναισθηματική σύνδεση με το φαγητό. Η επιβολή μπορεί να ενισχύσει αντιδραστικές συμπεριφορές και να μειώσει την προθυμία του ατόμου να εξερευνήσει νέες γεύσεις στο μέλλον.
Η προσέγγιση στη διατροφή ατόμων με αυτισμό πρέπει να αποπνέει σεβασμό, να είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη και εξατομικευμένη, βασισμένη στη συνεργασία με εξειδικευμένους επαγγελματίες και προσαρμοσμένη στις αισθητηριακές, συμπεριφορικές και διατροφικές ιδιαιτερότητες κάθε ατόμου.
Πώς μπορεί να βοηθήσει το evexis τον επαγγελματία Διαιτολόγο Διατροφολόγο στην υποστήριξη ατόμων με αυτισμό
Το evexis μπορεί να είναι ένας πολύτιμος σύμμαχος για τον επαγγελματία Διαιτολόγο Διατροφολόγο που εργάζεται με άτομα στο φάσμα του αυτισμού.
Αφενώς, η πλατφόρμα παρέχει την δυνατότητα για εξατομικευμένο σχεδιασμό διατροφής με ανάλυση σε μάκρο και μικροθρεπτικά συστατικά.
Τα διατροφολόγια μπορούν να αποσταλλούν απευθείας μέσα από το σύστημα με email, ενώ τηρείται όλο το ιστορικό προγραμμάτων διατροφής ώστε να μπορεί να γίνει ανάκληση ανά πάσα στιγμή για οποιονδήποτε πελάτη.
Αυτισμός: Η σημασία του my evexis app
Οι έρευνες δείχουν ότι οι εφαρμογές υγείας και διατροφής για κινητά μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμα εργαλεία για τα άτομα και τα παιδιά με αυτισμό.
Αυτό το επιτυγχάνουν προσφέροντας υποστήριξη για τη διαχείριση των διατροφικών προτιμήσεων, την βελτίωση της επικοινωνίας και την προώθηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών.
Οι εφαρμογές μπορούν να λειτουργήσουν ως συσκευές επαυξητικής και εναλλακτικής επικοινωνίας (AAC), επιτρέποντας στα άτομα με περιορισμένη λεκτική επικοινωνία να εκφράζουν τις προτιμήσεις και τις ανάγκες τους σε τρόφιμα.
Το my evexis app, είναι εφαρμογή διατροφικού ημερολογίου στην οποία έχουν πρόσβαση όλοι οι συνδρομητές της υπηρεσίας και μπορούν να συστήσουν στους θεραπευόμενους τους.
Το my evexis, συνδέεται με το evexis και ο επαγγελματίας Διαιτολόγος μπορεί να δεί το διατροφικό ημερολόγιο του κάθε πελάτη του. Επίσης, υπάρχει η δυνατότητα σχολιασμού των γευμάτων από τον Διαιτολόγο και εμφάνισης των σχολίων στην εφαρμογή.
Συνολικά, μπορούμε να πούμε ότι το evexis ενισχύει την αποτελεσματικότητα της παρέμβασης, υποστηρίζει την συμμόρφωση και προάγει τη διεπιστημονική συνεργασία, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην βελτίωση της διατροφικής συμπεριφοράς και της ποιότητας ζωής των ατόμων με αυτισμό.
Έχεις κάποια απορία σχετικά με το 1ο cloud Λογισμικό για Διαιτολόγους στην Ελλάδα;
Για οποιαδήποτε διευκρίνηση ή πληροφορία μπορείς να επικοινωνήσεις μαζί μας με τους ακόλουθους τρόπους:
- email στο: support@evexis.eu
- με μήνυμα στην επίσημη σελίδα μας στο facebook
Δεν έχεις εξερευνήσει ακόμα όλες τις δυνατότητες που σου προσφέρει το evexis; Μπορείς να το κάνεις εντελώς δωρεάν! Μάθε πώς, κάνοντας κλικ εδώ.